Je zenuwstelsel kent twee standen: leven en overleven. Overleven kan in veel verschillende vormen. De meest bekende zijn vechten, vluchten en bevriezen. Leven kan alleen als er geen gevaar wordt waargenomen door jou en daarom noem ik het “de veilige stand.”

Als je zenuwstelsel in de veilige stand staat functioneert je lichaam in de meest optimale vorm. Het heeft de mogelijkheid om te doen waar het voor gemaakt is: jou helpen overleven.

Het zenuwstelsel verwerkt trauma moeiteloos. Bij dieren kan je mooi zien hoe dat werkt. Als een dier wordt aangevallen gaat hij eerst vluchten of terugvechten. Als dat niet werkt, bevriest het lijf.. Als daarmee het gevaar geweken is en de aanval overleefd, wordt de ervaring afgeschud en daarmee is het trauma verwerkt.

Wij mensen hebben een vergelijkbaar zenuwstelsel met dezelfde mogelijkheden, maar weten niet meer zo goed hoe we het zijn eigen werk kunnen laten doen. We bemoeien ons er graag mee en daarom gaat het vaak mis. Door iets te vinden van de reactie die we hebben op een bepaalde gebeurtenis zitten we onze autonome reactie, die gericht is op verwerking, in de weg. Ervaringen worden op die manier niet goed verwerkt en als trauma opgeslagen in je lijf. Eenmaal vastgezet kan trauma keer op keer getriggerd raken en daarom zijn mensen met onverwerkt trauma zo gevoelig.

De veilige stand is in aanleg de defautstaat van je zenuwstelsel. Je bent veilig, tenzij er gevaar is. Voor een kind is het nodig dat iemand de werking van het zenuwstelsel voorleeft. Zo leer je emoties op een gezonde manier reguleren. Je krijgt dan de veilige stand als basis vanzelf mee. Als je dan een keertje heel erg schrikt of erg verdietig bent is dat nog steeds niet fijn, maar je weet de weg naar ‘huis’ te vinden. Je hebt een fundament.

Kinderen die in een onveilige situatie zijn opgegroeid of een omgeving die hen niet bood wat ze nodig hadden, hebben vaak een zenuwstelsel dat in de war is geraakt. De veilige stand is onveilig geworden omdat ze vaak op hun hoede moesten zijn. Er werd onvoldoende voor ze gezorgd en dus moesten ze dat zelf doen. Veiligheid werd zelden ervaren, heel vaak verloren en er was niemand die ze kon helpen om dat terug te vinden. Deze kinderen waren vaak alert in hun jeugd en zijn dat gebleven in hun volwassen leven. Leven vanuit de veilige stand is voor hen heel ongemakkelijk en zelfs eng geworden vanwege de negavtieve associaties ermee die ontstonden in hn kindertijd.

Hoe het zenuwstelsel wertk wordt heel mooi beschreven in de Polyvagaal theorie van Stephen Porges. Deb Dana, een amerikaanse psychotherapeute maakte van het model een metafoor die goed gebruikt kan worden als handleiding om trauma en andere opgeslagen emoties te verwerken.

De metafoor die Deb Dana maakte, en ik ook gebruik is die van een ladder met drie treden. De bovenste is de veilige stand, de middelste de vechten en vluchten stand en de onderste de bevriesstand. Hij verwerking van emoties (en dus ook trauma) bewandel je de ladder op een manier die past bij jouw reactie op een situatie. Dat gaat helemaal vanzelf goed als je je lijf het werk laat doen. Maar dat vinden we moeilijk. We vinden vaak nogal iets van onze reactie op een situatie en gaan die dan beïnvloeden. Als je niet de regels van jouw eigen zenuwstelsel volgt, kan trauma niet goed verwerkt worden. Gelukkig kan je leren hoe je je zenuwstelsel de ruimte kunt geven om te doen wat het zo goed kan en kan je opgeslagen trauma op die manier alsnog verwerken. Het is nooit te laat. 

Trauma bestaat uit onafgemaakte en daarna opgeslagen emotionele reacties. Je zenuwstelsel kan beiden heel goed verwerken als je het de ruimte geeft om dat te doen. Hoe dat werkt bij trauma beschreef ik hierboven. Precies hetzelfde geldt voor andere emotionele reactie die niet goed afgemaakt zijn. Dus als er verdriet opkomt en je maakt dat weg, dan nestelt het zich in je lijf en wacht geduldig tot jij je zenuwstelsel de ruimte geeft om het op te ruimen. 

Ja. In essentie spreekt je gevoel altijd de waarheid. Het is het meest pure en zuivere wat je hebt. Als je het blind zou kunnen en durven volgen, zorg je vanzelf het allerbeste voor jezelf en leef je jouw allermooiste leven. Als gevolg van trauma en andere onafgemaakte emoties die in je lijf liggen opgeslagen is er natuurlijk wel vaak sprake van ruis waardoor er soms, of misschien wel vaak sprake is van overreacties. Hierdoor is bijna iedereen het vertrouwen in zijn of haar gevoel verloren. Bovendien hebben wij in onze samenleving niet zo’n hoge pet op van onze emoties en ons gevoel en worden we ‘en masse’ verleid om het te wantrouwen bij onszelf en bij anderen.

Ieder kind dat geboren wordt staat in zuiver contact met zijn of haar gevoel. Het huilt wanneer het behoefte heeft aan iets wat het niet heeft en lacht wanneer het zich fijn voelt. Het kan deze emoties voelen en uiten, zonder dat er iets in de weg zit. Zodra het zich bewust wordt van de buitenwereld echter, ontstaat het gedoe. Sommige ouders vinden huilen moeilijk te verdragen, of accepteren geen boosheid. De meeste ouders leren hun kinderen het voelen af en meestal gaat dat uit liefde. Ze willen niet dat hun kind zich naar voelt. Je kunt het ze niet kwalijk nemen, want ze hebben het zelf ook niet geleerd.

Wanneer een kind vervolgens de maatschappij in stapt vindt het overal instructies over hoe je gelukkig kunt worden. Kijk maar om je heen! Het leert dat gelukkig worden heel erg belangrijk is en ook dat als je dat niet bent, je iets verkeerd doet. Er zijn een hoop ongeschreven regels over wanneer je wat mag voelen, hoe lang en hoe intens. Voor mensen die veel voelen is dat ingewikkeld. Het betekent dat ze een deel van zichzelf in twijfel moeten trekken en het soms zelfs proberen weg te maken. Niet gek dus dat met name mensen die van nature veel voelen ervaren dat ze het contact met zichzelf kwijtraken.

Het omgaan met emoties die onprettig voelen is best een kunst. Dat komt omdat je daarbij tegen van alles en nog wat in moet werken. Je eigen overtuigingen (bijvoorbeeld: ik ben sterk, dus ik huil niet) en die van mensen om je heen (het is niet netjes om te laten zien dat je jaloers bent), de maatschappij (huilen doe je niet in het openbaar) en niet in de laatste plaats je eigen lijf. Als je angst ervaart dan wil je lijf ervan weg (vecht-, vlucht-, bevriesreactie). Voor gevoelige mensen is het ervaren van emoties heel vaak ‘het gevaar’ geworden. Zij hebben zo vaak gehoord dat ze harder moeten worden, zich aanstellen of niet sterk genoeg zijn, dat ze wel geleerd hebben om op z’n minst de scherpe randen van hun emoties af te halen en misschien wel meer. Sommige mensen voelen op den duur niets meer, of herkennen het niet meer als zodanig. Ze voelen wel iets, maar zijn vergeten dat bijvoorbeeld verdriet zo voelt.

Ja! Gelukkig wel.

Als voelen beladen is geworden dan is het een gebied dat je heel voorzichtig weer kunt gaan herontdekken door ernaar toe te gaan met je aandacht. Dat kan natuurlijk op verschillende manieren. Voor sommige mensen werkt yoga of aanraking, bijvoorbeeld in de vorm van massage. Ik houd ervan om op avontuur te gaan op de plek waar je jouw emoties waarneemt. Je kunt het vergelijken met het binnenstappen van een gebied waar je de weg niet kent, zonder routekaart. In het begin heb je geen idee waar je uit gaat komen en dat maakt het best spannend. Maar als je er een paar keer doorheen hebt gewandeld begin je wat punten te herkennen en is het steeds gemakkelijker om er doorheen te bewegen. Je vindt de weg dan snel weer terug.

Het klinkt misschien gek, maar soms helpt heel veel voelen bij het niet voelen van echte pijn. Je hebt vast weleens gehoord van automutilatie: jezelf beschadigen. Mensen doen dit omdat ze daarmee de aandacht af kunnen leiden van een gevoel waarvan ze denken dat ze het niet kunnen verdragen. Datzelfde kun je doen met het ervaren van overweldigende emoties. Je voelt dan wel heel veel en laat het misschien ook aan anderen zien, maar de emotie waar het op dat moment om draait blijft verborgen. Het voelt een beetje als zinloos lijden. Er komt geen einde aan en je voelt ook geen echte opluchting. Het meest vervelende is dat je je zenuwstelsel niet de ruimte geeft om het werkt te doen. Er wordt dus niets verwerkt met deze manier van emoties volen en in die zin is het dus eigenlijk ook zinloos. Dat voel je ook wel, want het maakt je doodmoe. 

Ik vind dit altijd een grappige vraag, vooral omdat ik ‘m zelf ook stelde toen ik voor het eerst ging werken met iets anders dan mijn hoofd. Ik startte ooit met veel tegenzin bij een acupuncturist. Toen ik hem vertelde dat ik eigenlijk niet bij hem wilde zijn omdat ik het allemaal veel te zweverig vond, zei hij: “Ik persoonlijk vind alleen in je hoofd bezig zijn nogal zweverig.” Dat trok me over de streep. Hij had een punt, vond ik.

Emoties zijn verre van zweverig. Iedereen heeft ze, iedereen heeft ze nodig en iedereen is er de hele dag mee bezig, bewust of onbewust. Ze zijn nou eenmaal heel erg handig en een aantal ervan zijn ontzettend fijn! Ik denk dat het met name zweverig voelt om in een therapeutische setting gebruik te maken van je lijf. We zijn het niet gewend, dat maakt het spannend en dan is “ik vind het veel te zweverig” een mooie manier om erbij weg te kunnen blijven. In ieder geval was het dat voor mij. Ik start de sessies altijd met een incheckmoment. Bijna iedereen vindt dat ongemakkelijk in het begin en bijna iedereen vraagt er op een gegeven moment om als ik het een keertje vergeet. Gewoon, omdat het zo fijn is om met aandacht in je eigen lijf te zijn.

Als je weer kunt voelen kan je optimaal gebruik gaan maken van je eigen zenuwstelsel die je moeiteloos de weg door het leven wijst. Het vraagt oefening om het goed te leren gebruiken, maar je zal merken dat je beetje bij beetje steeds beter snapt wat goed voor je is en het ook gaat durven om daar consequenties aan te verbinden. De meeste mensen die opnieuw in contact treden met zichzelf ontdekken hoe leuk en waardevol ze eigenlijk zijn en hoe belangrijk het is om goed voor zichzelf te zorgen.

Mensen die hooggevoelig zijn, zijn bij uitstek de mensen die het contact met hun gevoel nodig hebben om goed te functioneren. Het is hun kracht! Ze zijn van nature, of als gevolg van ontwikkelingstrauma zeer scherp afgesteld op dit gebied en als zij het contact ermee kwijtraken, zijn ze vaak echt onthand. Een hoog gevoelig persoon die leert dat voelen mag en juist ontzettend functioneel is, ervaart dat vaak als thuiskomen.

Mensen raken verslaafd omdat er iets is dat ze niet willen voelen. Het middel waar ze aan verslaafd zijn helpt hen om het gevoel of de gevoelens waarvan ze geloven dat ze het niet kunnen verdragen, te onderdrukken. Het is best slim en meestal helpt het ook een tijdje, maar uiteindelijk wordt de verslaving zelf vaak het probleem. Een simpele manier om een verslaving op te lossen is door de gevoelens die je liever niet voelt te leren verdragen. Wat dan overblijft is de gewoontevorming die soms erg hardnekkig kan zijn, maar met geduld ook uit kan doven.

Eerlijk gezegd ben ik hierover een beetje in verwarring. In eerste instantie dacht ik dat het voor mij hetzelfde was omdat ik ze beiden waarneem als fysieke sensaties in mijn lijf. Ik zag niet de meerwaarde van het onderscheid maken en daarom gebruik ik de termen op mijn site ook door elkaar heen. Laatst las ik ineens iets dat mij deed twijfelen of dat klopt. Ik ben nog aan het onderzoeken hoe dat zit voor mij. Mocht je zin hebben om me te inspireren dan ben je natuurlijk welkom om contact op te nemen en je visie te delen. Ik ben benieuwd!

Nadat we eerst decennialang alle antwoorden op vragen over onze psyche met ons hoofd hebben proberen op te lossen, komt er beetje bij beetje meer aandacht voor wat er in ons lijf gebeurt en hoe dat van invloed is op ons emotionele functioneren. Ik werk het liefste met een combinatie van beiden. Voor iemand die gewend is om via het hoofd problemen op te lossen helpt het vaak om voorafgaand aan het werken met emoties en lijf eerst eens even goed te beredeneren waarom dat zo efficiënt is. Meestal wil het hoofd zich ook graag bemoeien met het voelen en dat is helemaal geen enkel probleem. Het hoeft niet weg, er komt alleen iets bij. En dat denken komt vaak met hele verstandige en helpende bijdragen waar we dankbaar gebruik van kunnen maken.

Ik begin een samenwerking altijd met de theorie van het voelen. Heel graag vertel ik je over de zin van emoties, welke rol het zenuwstelsel speelt in het reguleren ervan, waarom dat zo moeilijk is en welke rol trauma daarin speelt. Het begint en eindigt allemaal met de onontkoombare drive om te overleven die zich manifesteert via ons zenuwstelsel. Goed begrijpen hoe dat werkt en leren voelen hoe dat voelt in je lijf geeft je de mogelijkheid om te kiezen voor leven in plaats van overleven. De Polyvgaal theorie biedt daarvoor wat mij betreft de fijnste ingang en geeft eenvoudige en praktische handvatten om mee te kunnen werken.

Je spreekt van ontwikkelingstrauma als een kind gedurende de kindertijd herhaaldelijk traumatische ervaringen heeft meegemaakt. Soms gaat het om ernstig trauma zoals bij seksueel misbruik of ernstige verwaarlozing. Veel minder bekend is het ontwikkelingstrauma dat is ontstaan door een gebrek aan aandacht en emotionele beschikbaarheid van ouders. De impact hiervan is niet alleen groot vanwege het niet vervullen van eerste levensbehoeften zoals aandacht en liefde, maar vooral ook omdat het zo onzichtbaar is (geweest). Veel kinderen zijn veel tekort gekomen in een gezin dat ogenschijnlijk heel goed functioneerde.Vaak spelen destructieve patronen in dit soort gezinnen zich onder de oppervlakte af en gaat een kind zichzelf de schuld geven van problemen die in de ontwikkeling ontstaan.

Een ervaring wordt traumatisch als je echt gelooft dat je de situatie niet gaat overleven en de angst die je dan ervaart niet goed verwerkt wordt. Goed verwerken betekent in dit geval dat je hem helemaal hebt gevoeld, dus net zo lang tot je lijf weer tot rust is gekomen. Niet veel mensen weten hoe dat moet en willen maar één ding: zo snel mogelijk weg bij dat afgrijselijke gevoel. Met je aandacht erbij weggaan betekent jammer genoeg niet dat het gevoel ook echt weg is. Sterker nog, het blijft zitten in je systeem waar het steeds weer opnieuw getriggerd kan worden. Dit kan gebeuren in situaties die vergelijkbaar zijn met de oorspronkelijke situaties, maar ook in situaties die ogenschijnlijk helemaal nieuw zijn. Zolang het trauma niet verwerkt is blijft de lading die ervaren wordt in een getriggerde situatie hetzelfde als in de oorspronkelijke situatie. Het voelt alsof je het niet gaat overleven. Dit is zo’n heftig gevoel, dat we het steeds weer uit de weg zullen gaan met als gevolg dat we steeds meer situaties zullen moeten gaan vermijden. Onze wereld wordt kleiner en kleiner en wij worden banger en banger.

Er zijn verschillende manieren waarop je signalen kunt krijgen dat er sprake is van een trauma. De meest voorkomende is een heftige reactie op een relatief onschuldige gebeurtenis. Wanneer je aan jezelf merkt dat je overreageert op bepaalde situaties, dan weet je dat er een traumatische ervaring getriggerd is. Het kan ook zijn dat je last hebt van nachtmerries of herbelevingen en daarnaast kan trauma allerlei andere klachten veroorzaken waarvan de oorzaak moeilijk te vinden is. Het ligt soms verstopt onder lagen van somberheid, verslavingen, angst of lichamelijke klachten.

Nee, gelukkig niet. Ons lijf heeft een waanzinnig zelf herstellend vermogen. Dat geldt zowel op fysiek vlak, als op het gebied van emotionele processen. Elke ervaring die je opdoet overschrijft eerdere ervaringen en dus lossen heel veel traumatische ervaringen vanzelf op. Neem het baby’tje dat 5 minuten moest huilen. Als in een nieuwe situatie hetzelfde gevoel ontstaat en er komt wel direct iemand, ervaart het kindje dat het zich best even helemaal overgeleverd kan voelen en dat dat niet direct betekent dat het de situatie niet overleeft. De meeste traumatische ervaringen herstellen zichzelf. Soms loopt het leven echter zo dat er niet of onvoldoende overschrijvende ervaringen volgen. In dat geval is het fijn dat je kunt leren om het zelfstandig te vewerken (zie bijvoorbeeld de workshop die ik daarover geef) en dat er behandelingen zijn die ingezet kunnen worden als dat nodig is, zoals bijvoorbeeld EMDR, IMR of PMA. Wil je daar meer over weten? Ik vertel je er graag over.

Er zijn veel verschillende methoden om te werken met trauma. Welke je kiest hangt af van welk trauma er in jouw lijf vast zit.

Als je een hele nare gebeurtenis hebt meegemaakt zoals bijvoorbeeld een ongeluk of grensoverschrijdend gedrag dan noem je dat shocktrauma. Bij dat soort trauma werk ik graag met EMDR.

Bij veel mensen is er sprake van een vorm van vroegkinderlijk trauma. Dat betekent dat je bijvoorbeeld te maken hebt gehad met ouders die niet voldoende (emotioneel) beschikbaar waren om goed voor je te kunnen zorgen, of ouders die zelf met veel trauma leven en daardoor veel last hadden van stress. Je hebt dan gedurende langere tijd een tekort ervaren van dat wat je nodig had om veilig op te kunnen groeien.  Imaginaire rescripting is een mooie en zachte methodiek om te werken aan vroegkinderlijk trauma.

Als we vermoeden dat er sprake is van trauma, maar er zijn geen bewuste herinneringen aan een gebeurtenis, dan werk ik graag met PMA.

Als traumatische ervaringen overtuigingen zijn geworden die je in de weg zitten bij een fijn leven, dan kunnen The Work, The Journey of innerlijk kind werk helpend zijn om je denken eens vanuit een ander perspectief te bekijken.

Over al deze methoden kun je van alles vinden op het internet en als je wilt vertel ik je er graag meer over.

Veel trauma kan je ook zelfstandig verwerken. De workshop emotioneel zelfherstellend vermogen gaat daarover. 

Voor mensen met stemmingswisselingen die nog niet geleerd hebben om daarmee te leven of in de weerstand zitten, voelt leven vaak als een tocht door een mijnenveld. Je weet nooit wanneer er een bom kan ontploffen en je wordt bang voor jezelf. Het is niet mogelijk om je anders voor te doen dan hoe je je voelt, hoe graag je dat ook zou willen. Als je blij bent straal je en als er een zware energie is voelt en ziet iedereen dat ook. Dat kan zorgen voor een gevoel van schaamte. Soms heb je het gevoel alsof je anderen lastig valt door alleen maar aanwezig te zijn. Ze maken zich zorgen over je of willen je helpen om je beter te voelen, terwijl dat eerder averechts werkt. Het kan ook spannend worden om je blij te voelen omdat je weet dat anderen het niet zullen begrijpen als dat over een half uur weer anders is. Sociale activiteiten ga je maar uit de weg en nieuwe ontmoetingen al helemaal. Je wil anderen niet opzadelen met zo’n moeilijk iemand als jij.

Als je geleerd hebt om te leven met stemmingswisselingen en je weet dat ze bij je horen, wordt leven een avontuur. Hoe zal ik nu weer gaan reageren? Wat zal deze dag gaan brengen? Leven wordt erg sprankelend op die manier. Ik persoonlijk houd wel van zo’n intens leven. Nu ik weet hoe het werkt en de weg naar de veilige stand van mijn zenuwstelsel kan vinden, vind ik het niet meer zo heel erg om af en toe eens flink te verdwalen in mijn emoties. Bovendien weet ik dat ik daarmee oude onafgemaakt emoties alsnog verwerk.

Bijna iedereen kent wel perioden waarin er veel gebeurt in je leven en je het gevoel hebt dat je in een achtbaan zit. Stemmingswisselingen zijn dus eigenlijk een hele normale reactie op dat er veel gebeurt in en om jou heen. Als daar duidelijk aanwijsbare redenen zijn zoals bijvoorbeeld een scheiding, het overlijden van iemand of verliefdheid dan begrijpt iedereen dat en is er niet zoveel aan de hand. Als de stemmingen blijven hangen, of de wisselingen zijn heel extreem, dan is dat anders. Soms zijn daar aanwijsbare redenen voor zoals hormoonschommelingen of een bipolaire stoornis. Meestal speelt dat allemaal niet en blijk je gewoon een gevoelig mens te zijn die erg open staat. Er zijn nogal wat prikkels om ons heen om te verwerken en mogelijk speelt trauma ook een rol. Als je lijf vol onverwerkte emoties zit, dan gaat dat op den duur om aandacht vragen. Eén van de manieren om dat te kunnen doen is via stemmingswisselingen.

Ja, ik denk het wel. Als je stemming snel wisselt reageert je lijf snel op wat er gebeurt. Kennelijk heeft het nogal wat te verwerken en lukt het niet goed om dat rustig te doen. Je wordt even helemaal door elkaar heen geschud en dat gebeurt vast niet voor niets. Er is niets mis met jou, maar het vertelt je wel dat het anders kan. Ik geloof dat stemmingswisselingen je aandacht vragen. Misschien voor onverwerkt trauma of voor het feit dat je teveel van jezelf vraagt en je systeem je niet goed meer bij kan benen. Het dwingt je even stil te staan. Door goed te voelen wat er gebeurt kan je lijf je weer bereiken en laten weten wat je te doen staat. Het is dan vervolgens aan jou om daar naar te luisteren. Doe je dat niet, dan zullen de stemmingen intenser worden en andere uitwegen zoeken.

Als er veel trauma ligt opgeslagen in je lijf en er gebeurt iets wat je raakt, wordt het effect heftiger. De reactie die er ontstaat neemt toe in kracht omdat het niet alleen een reactie is op dat wat er in het moment gebeurt, maar ook oude emotionle energie laat voelen. Iemand die van nature erg gevoelig is en ook veel trauma heeft zal veel en intens geraakt worden. Dat voelt misschien wel hetzelfde als hoe stemmingswisselingen voelen. Hoe het zit ontdek je door met trauma te gaan werken. Mogelijk nemen de wisselingen dan vanzelf af.

Graag vertel ik je de zin van emoties en de wisselingen daarin. Ze zijn er niet voor niets en je kunt leren om er je voordeel mee te doen.

Daarna leer ik je surfen. Het antwoord op stemmingswisselingen is meebewegen. Lijden ontstaat als je je gaat verzetten.Als je maar vaak genoeg hebt meebewogen met de pieken en dalen, worden ze steeds minder indrukwekkend. We zullen dus vooral veel gaan oefenen.

Omdat wisselende stemmingen ook indrukwekkend kunnen zijn voor je omgeving, nodig ik je van harte uit om iemand mee te nemen naar de sessie. Je kunt dan gaan onderzoeken wat een fijne manier is om samen om te gaan met de wisselingen in hoe jij je voelt.

 Meebewegen wordt een stuk gemakkelijker als je de veilige stand van je zenuwstelsel kunt vinden. Daarom werk ik ook met mensen met stemmingswisselingen altijd  met het zenuwstelsel.